धर्म और दैवतीय न्याय: धुर्योधन की कहानी(Dharma Aur Daivatīya Nyāya: Dhuryodhana Kī Kahānī)

संसारे धृतराष्ट्रस्य पुत्रो धुर्योधनः क्षयः।
जनैर्विलोकितो दुष्टो दैवतैः प्रेत्य वा पुनः॥

saṁsāre dhṛtarāṣṭrasya putro dhuryodhanaḥ kṣayaḥ।
janairvilokito duṣṭo daivataiḥ pretya vā punaḥ॥

अतीते कौरवं युद्धे, धुर्योधनं महामनाः।
प्राणिनां विलोलुप्तं तमालोक्य तदा युधि॥

atīte kauravaṁ yuddhe, dhuryodhanaṁ mahāmanāḥ।
prāṇināṁ viloluptaṁ tamālokya tadā yudhi॥

पापं चापयतां लोके, धुर्योधनः परिपिदितः।
कौरवाणामनादृत्य दानधर्मं व्यपोहति॥

pāpaṁ cāpayatāṁ loke, dhuryodhanaḥ paripiditaḥ।
kauravāṇāmanādṛtya dānadharmam vyapohati॥

दैवं तु पुरुषं दृष्ट्वा, धुर्योधनः प्रवेशितः।
स्वर्गं ययौ निर्दोषः, देवानां च विमोक्षणे॥

daivaṁ tu puruṣaṁ dṛṣṭvā, dhuryodhanaḥ praveśitaḥ।
svargaṁ yayau nirdoṣaḥ, devānāṁ ca vimokṣaṇe॥

मनुष्या विलोक्य तस्य, प्राणिनो दुष्टमन्नतः।
दैवं तु तदा दर्श्यं, स्वर्गं गत्वा सुखं शुचिः॥

manuṣyā vilokya tasya, prāṇino duṣṭamannataḥ।
daivaṁ tu tadā darśyaṁ, svargaṁ gatvā sukhaṁ śuciḥ॥

धर्मविरुद्धं कृत्वा तु, धुर्योधनः कृतो यथा।
मनुष्यैः परिदृष्टोऽसौ, दैवतोऽपि च पारयणः॥

dharmaviruddhaṁ kṛtvā tu, dhuryodhanaḥ kṛto yathā।
manuṣyaiḥ paridṛṣṭo’sau, daivato’pi ca pārayaṇaḥ॥

जनैः कृतो विलोक्य तम्, धुर्योधनं धनाधिकम्।
स्वर्गे गम्यं सुखं प्राप्य, तथैव मुनयोऽपि श्रुतम्॥

janaiḥ kṛto vilokya tam, dhuryodhanaṁ dhanādhikam।
svarge gamyaṁ sukhaṁ prāpya, tathaiva munayo’pi śrutam॥

धुर्योधनस्य गत्वा स्वर्गं, दैवताः सभयं तथा।
मनुष्यास्तु कथं विलोक्य, अज्ञानादेव मोहिताः॥

dhuryodhanasya gatvā svargaṁ, daivatāḥ sabhayaṁ tathā।
manuṣyāstu kathaṁ vilokya, ajñānādeva mohitāḥ॥

सर्वे दृष्ट्वा युद्धक्षेत्रे, मनुष्याः करुणां व्रजन्ति।
धुर्योधनं सभावयं, स्वर्गे गत्वा सुखं प्रति॥

sarve dṛṣṭvā yuddhakṣetre, manuṣyāḥ karuṇāṁ vrajanti।
dhuryodhanaṁ sabhāvayaṁ, svarge gatvā sukhaṁ prati॥

अहमपि यदि मनुष्याः, निन्दन्ति तदा धुर्योधनम्।
सद्यः स्वर्गं गमिष्यामि, दैवताः प्रत्यनन्तरम्॥

ahamapi yadi manuṣyāḥ, nindanti tadā dhuryodhanam।
sadyaḥ svargaṁ gamiṣyāmi, daivatāḥ pratyanantaram॥

भूत्वा तु स्वर्गलोकस्य, धुर्योधनः शुचिस्मितः।
सर्वेषां प्राणिनां चैव, तदृष्टो विमलः स्वयम्॥

Transliteration:
bhūtvā tu svargalokasya, dhuryodhanaḥ śucismitaḥ।
sarveṣāṁ prāṇināṁ caiva, tadṛṣṭo vimalaḥ svayam॥

सर्वाणि लोकानि चैकं, यः सदा सर्वदैवतैः।
पूजितः परमेशेन, स सर्वाणि लभेत्सुखानि॥

Transliteration:
sarvāṇi lokāni caikaṁ, yaḥ sadā sarvadaivataiḥ।
pūjitaḥ parameśena, sa sarvāṇi labhetsukhāni॥

यथा धुर्योधनः स्वर्गं, प्राप्तो दैवतया प्रियः।
तथा मनुष्या विलोक्य, जन्युर्निन्दन्ति सर्वदा॥

Transliteration:
yathā dhuryodhanaḥ svargaṁ, prāpto daivatayā priyaḥ।
tathā manuṣyā vilokya, janyurnindanti sarvadā॥

तस्मात् सर्वाणि लोकेषु, सदा धर्मं परायणः।
सद्गुणानि प्रकीर्तय, धृतराष्ट्रस्य पुत्रकः॥

Transliteration:
tasmāt sarvāṇi lokeṣu, sadā dharmaṁ parāyaṇaḥ।
sadguṇāni prakīrtaya, dhṛtarāṣṭrasya putrakaḥ॥

यथा धुर्योधनस्तस्य, श्रेयो मन्येत सर्वदा।
तथा धर्मं प्रयच्छेत, व्यक्तिः सर्वे जनाः सदा॥

Transliteration:
yathā dhuryodhanastasya, śreyo manyeta sarvadā।
tathā dharmaṁ prayaccheta, vyaktiḥ sarve janāḥ sadā॥

सर्वे देवाः प्रशंसन्ति, धुर्योधनस्य मानवाः।
धर्मे यत्र समाधानं, तत्र सर्वे सुखं भवन्ति॥

Transliteration:
sarve devāḥ praśaṁsanti, dhuryodhanasya mānavāḥ।
dharme yatra samādhānaṁ, tatra sarve sukhaṁ bhavanti॥

In summary, the poem “धर्म और दैवतीय न्याय: धुर्योधन की कहानी” explores the contrasting perceptions of Dhuryodhana by humans and divine entities. It portrays him as a complex character, acknowledging his flaws and actions that led to his vilification among people, while also highlighting his ultimate redemption through divine judgment. This narrative serves as a reflection on the themes of morality, righteousness, and the complexities of human perception in the context of the Mahabharata epic.